Soms kom ik artikelen tegen die mij intrigeren. Ik heb een brede interesse in gezondheid en duik regelmatig in allerlei zaken die gepubliceerd worden. Ik ben dan zeker geen deskundige in de materie, maar probeer voor mijzelf het onderwerp in te kaderen. In dit artikel wil ik ingaan op homeostase en allostase. Vooral de laatste term heeft mij gefascineerd. Dit artikel kan een springplank zijn voor verdere verdieping of inzicht geven in chronische klachten of verstoorde reacties op bijvoorbeeld trainingsprikkels.
Homeostase
Homeostase is een begrip dat samengevat kan worden onder het vinden van evenwicht in processen. Een voorbeeld is hoe je je lichaamstemperatuur constant probeert te houden, je hartslag in evenwicht brengt met de inspanning, bloedsuikerspiegel of je spiermassa aanpast aan het gebruik. In de psychologie en sociologie vertaalt het zich naar het in balans of patronen blijven in een groep of als persoon. Het meten van bijvoorbeeld je hartslag is een meetwaarde die dan kan aangeven waar je staat. Afhankelijk van de specialisatie kun je allerlei maten meten.
Allostase
Allostase is een verfijning van het begrip homeostase. Homeostase is meer de omschrijving van het evenwicht – wat, maar allostase zoekt meer naar alle facetten van de processen hoe je dat bereikt. Allostase gaat daarbij uit van een voortdurende aanpassing en zoektocht naar de invloed van externe en interne factoren, wegen die je nodig hebt. Allostase is te zien als de beweging van het leven, de dynamiek die accepteert dat je voortdurend uit balans gebracht wordt en de reacties die je dan hebt of juist niet meer kunt hebben om dit te herstellen als uitgangspunt heeft.
In “Het Fitte Brein” is niet alleen maar een boek, maar een heel project geworden van Ard Schenk, Dick Swaab en Erik Scherder. Deze experts weten als geen ander wetenschappelijke inzichten toe te passen in activiteiten waarmee je je brein en lijf positief stimuleert. Een onderdeel van de kennis gaat over allostase.
Verstoring
Het centrum voor SOLK heeft in Nederland baanbrekend werkt verricht als het gaat om met name Somatisch Onvoldoende (of Onbegrepen) Lichamelijke Klachten waarbij de huisarts en specialist geen directe verklaring kan vinden voor het ziek zijn. In Nederland worstelen een half miljoen mensen langer dan 6 maanden met hun ziek zijn. Dit uit zich in allerlei gebieden, maar hier wil ik vooral even ingaan op een voorbeeld van een verstoorde reactie op inspanning zodat duidelijk kan worden dat voor een aantal mensen die trainen de “vlieger-niet-opgaat” op basis van normale reacties op trainingsprikkels.
Een voorbeeld van een casus met een sterke indicatie van verstoring is een atleet die bij een training in een vochtige en warme omgeving een te hoge lichaamstemperatuur – “koorts”? – krijgt t.o.v. alle andere atleten die verder eenzelfde trainingsprogramma volgen.
De normale aanpassingsreactie is verstoord. Dit voorbeeld beschrijft hier één symptoom, maar je kunt ook denken aan heftige emoties, bloeddruk, de hartslag vliegt te ver omhoog, het herstel op een set van herhalingen duurt veel te lang, letterlijk minutenlang uitgevloerd erbij liggen, niet meer in staat om in actie te komen en dergelijke.
De trainer zal altijd extra alert moeten zijn omdat deze individuele reacties vaak verkeerd begrepen worden door de groep en buiten de verwachtingen liggen van de trainer. Bij persoonlijke begeleiding is vaak sprake van een langdurige, frequente en individuele begeleiding zodat een totale, moderate, aanpak vaak beter in te richten is of de samenwerking gevonden kan worden met andere deskundigen. In feite is de situatie voor de atleet dan te zien vanuit acute stress respons op bijv. gedrag zoals hieronder te zien.
Advies
Met enkele atleten die ik intensief train kan het zijn dat bewust een extreme periode van trainingen gepland wordt. Denk aan 1-2 weken trainingskamp. In een trainingskamp worden dan alle andere omstandigheden zoals voeding en herstel/rust optimaal gepland, maar desondanks zal de aanhoudende trainingsprikkel de capaciteit om te herstellen overschrijden. Je traint ook als je je moe voelt. Als trainer hanteer ik de vuistregel dat je dit maximaal 1-2 weken kunt doen om daarna een herstelweek in te plannen die eindigt voor de atleet in een modus dat hij/zij weer hard wil trainen, zich uitgerust voelt, goed slaapt, eet en zich sterker en fitter dan in de intensievere trainingsweken.
De gouden regel voor iedereen is dat je minimaal 1 x per week goed uitgerust en fit voelt. Het is niet zo erg om wat gestapelde vermoeidheid te hebben gedurende een week, maar zorg dat je wel hersteld.
Heb je het vermoeden dat je in de SOLK-groep zit, neem dan contact op met experts. De integrale aanpak en kennis is de laatste jaren toegenomen waardoor veel mensen met chronische vermoeidheid en dergelijke vaak wel gezonder kunnen worden.
Voor iedereen geldt dat het zoeken van de sleutel naar de prikkels die je fysiek, sociaal en mentaal aankunt vanuit allostase onlosmakelijk verbonden is met het leven dat voortdurend in beweging is. De oplossing is zoals de naam Sportquest al aangeeft de zoektocht zelf te zien als belangrijkste element om tot succesvol aan je (veer)kracht te werken.
[…] of dit artikel over allostase […]